KEMAL CENAP BERKSOY

(1875-1949)

Ord. Prof. Dr. Kemal Cenap Berksoy, yetmiş beş yıllık ömrünün yaklaşık altmış yılını Üsküdar’da geçirmiş, dört beş kuşaktan beri Üsküdarlı bir aileye mensup olup, Tıp Fakültesi’nin efsaneleşmiş ve öğrencileri tarafından çok sevilmiş, yaşadığı dönemde Avrupa’da çalışmaları ve buluşları ile ün yapmış değerli bir hekimimizdir.

Tıp Ordinaryüs Profesörü, Fizyoloji Uzmanı, Yazar, Siyasetçi, VII. Dönem İstanbul, VIII. Dönem Yozgat Milletvekili (D. 1875, İstanbul – Ö. 28 Kasım 1949, Ankara). Kaynaklarda adı Halil Kemal Berksoy olarak da geçer. Baba adı Hüseyin Cenap, anne adı Fatma Mesnet. Askerî Tıbbiye mezunu.

Türkiye’de sindirim fizyolojisi alanındaki çalış­maların öncülerindendir. İstanbul’da doğdu. Toptaşı Askeri Rüştiyesinde ve Kuleli Tıbbiye İdadisi’nde okudu. 1897’de Askeri Tıbbiyeyi bitirerek aynı okulda yüzbaşı rütbesiyle fizyoloji asistanı, 1899’da da muallim muavini oldu. O yıl yayımladığı Mebadi-i Fenn-i Menafiü’l Aza (“Fizyolojiye Giriş”) adlı ilk kitabı çok beğenildiğinden rütbesi binbaşılığa yükseltildi. 1908’de muallim olduktan sonra Fransa’ya giderek bir yıl kadar Lyon ve Paris’te incelemeler yaptı. İstanbul’a dönüşünde, askeri ve mülki tıp okullarının birleştirilmesiyle kurulan İstanbul Tıp Fakültesi’nde görev aldı. 1916’da Almanya’da, Berlin Veteriner Fakültesi’ne bağlı Fizyoloji Enstitüsü’nde elektrokardiyografi ko­nusunda araştırmalar yaptı; bir yandan da, mayalan­ma olayının anlaşılmasında büyük payı olan Alman kimyacı Cari Neuberg (1877-1956) ile çalıştı. 1918’de yeniden İstanbul Tıp Fakültesi’ndeki görevine dönen Berksoy, 1933ünivcrsitereformu sırasında genel fizyo­loji kürsüsünün başına Alman Profesör Winterstein’in getirilmesi üzerine, yeni kurulan beşeri fizyoloji kürsüsünde ordinaryüs profesörlüğe atandı ve 1943’e değin öğretim görevini sürdürdü.

O tarihte emekliye ayrılan Kemal Cenap Berksoy, 1943 ve 1946 genel seçimlerinde CHP’den VII. Dönem (Ara Seçim, 28.02.1943 – 05.08.1946) İstanbul, VIII. Dönem (21.07.1946-22.05.1950)  Yozgat Milletvekili seçilerek TBMM’de yasama çalışmalarına katıldı.

28 Kasım 1949’da Ankara’da hayatını kaybetti. Evli, 2 Çocuk. Fransızca, Almanca biliyordu. 

Çalışmaları:

Fransa’da Claude Bernard’ın asistanı olarak çalı­şan Şakır Paşa, Türkiye’ye dönüşünde ilk fizyoloji kürsüsünü kurmakla görevlendirilmiş, Berksoy da 1897’de onun ilk asistanı olmuştu. 1908’de Şakir Paşa’nın ölümü üzerine onun görevini devralarak kürsünün ikinci başkanı olan Berksoy, özellikle sindi­rim fizyolojisine ilişkin çalışmalarıyla tanınır. 1918’den başlayarak iki yıl kadar kalp fizyolojisi üzerinde incelemeler yaptıktan sonra, araştırmalarını sindirim olayı üzerinde yoğunlaştırdı ve sindirimde rol oynayan sekretin hormonunun onikiparmak ba­ğırsağının derin mukozasınca salgılandığını gözlemle­yerek, salgı artışının alınan besinlerle ilgili olup olmadığını araştırmaya başladı. Hayvanlar üzerinde yaptığı uzun deneyler sonucu, yağlı besinlerin en üst, karbonhidratlarınsa en alt düzeyde sekretin salgısına yol açtığını buldu. Ayrıca adrenalin hormonuyla da ilgilenerek, 20.yy başlarında gelişmeye başlayan içsalgı bilimi alanındaki her yeniliği yakından izlemeye ve öğrencilerine aktarmaya çalıştı. Bulgularını yurtiçi ve yurt dışındaki çeşitli tıp dergilerinde yayımladı, 1935’te Leningrad’da toplanan Uluslararası Fizyoloji Kongresi’ne de mide-onikiparmak barsağı refleksine ilişkin bir bildiriyle katıldı.

1940’ta, tütün zehirlenmesinin etkilerini köpek­ler üzerinde inceleyen Berksoy’un Türkiye’de hayvan­lar üzerinde uygulanan deney tekniklerinin geliştiril­mesine ve deneysel fizyolojinin yerleşmesine büyük katkısı olmuştur.

Eserleri:

Fizyolojiye Giriş, 1899

Pratik Fizyoloji Dersleri Ayrıntılı Programı, 1934,

Beşeri Fizyoloji Ders Kitabı, 1941- 1943.

İnsan Anatomi Modeli Kadın