ÜSKÜDAR TEKEL SAHNESİ

Adres: Sultantepe, Paşa Limanı Cd. No:66, 34674 Üsküdar/İstanbul - İstanbul Devlet Tiyatrosu Üsküdar Tekel Sahneleri

Üsküdar’da Paşalimanı Caddesi’nde bulunan yapı III. Selim tarafından 1798-99 tarihinde “hububat ambarı” olarak yaptırılmıştır. Sonrasında uzun yıllar tütün deposu olarak kullanılmış ve yılların yıpratıcı etkisi ile bina harabeye dönmüştür. Çeşitli onarımlar gören bina bir müddet “Tekel Müzesi” olarak hizmet vermiştir. 2009 yılından itibaren ise “İstanbul Devlet Tiyatrosu Üsküdar Tekel Sahnesi” olarak resmî koro, topluluk ve tiyatrolar tarafından yapılan etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı, Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğüne bağlı İstanbul Devlet Türk Müziği Araştırma ve Uygulama Topluluğunun bir alt birimi olarak İstanbul Meydan Meşkleri Bölümü 2018 yılında kurulmuştur. Kurulduğundan itibaren çeşitli konser salonları yanında devletimizin restore ederek geçmişten günümüze ulaştırdığı külliye, medrese, tekke ve âsitâne gibi tarihi yapılarda kadim kültürümüzden bizlere ulaşmış ve unutulmaya yüz tutmuş tasavvuf kültürünü, tarikat ayinlerini ve merasimlerini usûlüne ve erkânına uygun olarak icra etmektedir. İrfan mektebi olarak görülen tekkelerde tarih boyunca merasimler aracılığıyla aktarılan muhabbet bugün Kültür Bakanlığı himayesinde kurulan topluluk ile yeniden milletimizin istifadesine sunulmuştur.

Husûsi olarak zikredilecek olursa, Türk Müziği’nin zirvesini oluşturan Mevlevî Âyinleri, mutrib denilen sazende (çalgı aleti çalanlar) ve hanendeler (okuyanlar) eşliğinde naat ile başlayıp, Farsça güftelerden bestelenmiş ayini takiben Kurân-ı Kerim tilaveti ile tamam olunur. Bu esnada semazenler “Allah Allah” diyerek hafî yani sessiz bir şekilde zikrederler. Bu Mevlevî Âyinleri Mevlevihanelerde icra edilmektedir.

Mevleviye’nin yanı sıra Halvetî, Kâdirî, Rıfâî, Bedevî, Vefâî, Sadî gibi tarikatların cehrî (sesli) olarak icra ettikleri merasimler adı geçen toplulukta icra edilmektedir. Bu zikirler Kuud, Kıyam, Devran, Bedevi Güllesi, Vefa Devri, Zenbûrî zikri gibi çeşitlilik göstermektedir ve usullerine uygun olarak ehil kişiler riyasetinde milletimizle buluşturulmaktadır. Yine bu merasimlerde zakiran denilen (İlahi okuyan) kişiler ritme, besteye ve makama uygun olarak tertip edilmiş ilahileri okuyarak zikir arasında bağ ve uyum sağlarlar.

T.C. tarihinde ilk olarak Kültür Bakanlığı’nın maddi ve manevi destekleriyle Devran zikri ve Vefa Devri gibi unutulmaya yüz tutmuş merasimler Tasavvuf, İrfan ve Meydan Meşkleri Bölümü tarafından belgesel niteliğinde kayıt altına alınmıştır.

Tarih boyunca saraylarda, camilerde ve tekkelerde bestelenerek okunmuş eserler günümüzde Topluluk tarafından “Âsitâne Meşkleri” adı altında aslına uygun yerlerde icra edilmektedir. Tarikat büyüklerine ait olan ilahi güfteleri şerh edilerek anlatılmaktadır. Böylelikle Meydan adı verilen tekkelerin tevhidhanelerinde, derviş gönüllü kişilere irfanî bir şekilde Meydan terbiyesi talim ettirilmektedir.

Bu tarihi ve manevi mekânlarda şuğul, tevşih, durak, naat ve kaside gibi benzeri formlarda eserler topluluk tarafından icra edilmektedir. Osmanlı Türkçesi ile notaya alınmış, tozlu raflarda unutulmuş eserler araştırılarak deşifre edilmiş ve kayıt altına alınarak medeniyetimize kazandırılmaktadır. Kültürümüzde musiki ve muhabbet ehli olan zatlar, sahip oldukları ilmi, aşk ile taliplilerine meşk ettirmişlerdir. Bu minval üzere musiki ilmi ve irfan ehli olanların muhabbetleri, ilahiler ve nutuklar vasıtasıyla dinleyicilerine meşk ettirilmektedir.

Türk kültür ve sanatını başarı ile temsil eden Devlet Halk Dansları Topluluğu da danslarımızı öz değerlerinden yararlanarak çağdaş sanat anlayışına dayanan bir yorumla uygulamak, ülkemizin sahip bulunduğu kültürel ve folklorik değerleri tanıtmak, böylece ülkemize dönük turizm hareketlerini artırmak ve genel tanıtımımıza katkıda bulunmak amacıyla çalışmalarını sürdürmektedir. 

Geleneksel Türk kültür ve sanatının doğru bir şekilde tanıtılmasını gaye edinen Topluluk, gerek Türk halk danslarını ve müziğini, gerek giysilerini özüne bağlı kalarak, çağdaş teknik ve imkanlardan da yararlanarak yeni bir sahne düzeni ve anlayışı içinde biçimlendirerek yine aynı binada sergilemektedir.

https://meydanmeskleri.com/tr/etkinlik-mekani/akm-ueskuedar-tekel-sahnesi

https://devlethalkdanslari.ktb.gov.tr/TR-351634/tarihce.html