DİREKTÖR ÂLÎ BEY

(1844-1899)

Göksu Mezarlığı’nda medfun mizah ve tiyatro yazarı. Halep ve Şam vilâyetlerinde kapı kethüdalığı yapan Yusuf Cemil Efendi’nin oğludur. İlk tahsilini özel hocaların yanında yaptı, küçük yaşta Fransızca öğrendi. 14-15 yaşlarında girdiği Bâbıâli Tercüme Odası’nda on yıl kadar çalıştı. 1873’te Karantina İdaresi başkâtibi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan kısa bir süre önce de Varna mutasarrıfı oldu. 1885’te Düyûn-ı Umûmiye müfettişi olarak doğu vilâyetlerinde ve Irak’ta bulundu. Oradan Hindistan’a geçti, Hindistan üzerinden İstanbul’a döndü. 1890-1893 yılları arasında Trabzon valiliği yaptı, daha sonra tekrar Düyûn-ı Umûmiye’deki görevine döndü ve bu idarenin direktörü oldu (1894). Direktör lakabıyla anılması bundan dolayıdır. Ölünceye kadar bu görevi yürüttü. 3 Şubat 1899’da vefat etti, kabri Göksu Mezarlığı’ndadır. Tanzimat’tan sonraki Türk tiyatrosunun gelişmesinde büyük katkısı olan Âlî Bey, başta tiyatro olmak üzere, mizah ve seyahat edebiyatı alanlarında eserler vermiştir. Onun Diyojen (1870) ve Çıngıraklı Tatar (1873) dergilerinde yayımlanan sosyal muhtevalı mizahî yazıları Türk mizah edebiyatının en başarılı örnekleri kabul edilmektedir. Âlî Bey, aynı zamanda Gedikpaşa Tiyatrosu’nda diksiyon dersleri vermek suretiyle sahneye çıkan oyuncuların telaffuz bozukluklarının giderilmesinde yardımcı olmuştur. Daha çok Molière’den adapte ettiği Ayyar Hamza ve Letâfet operetiyle şöhret kazanan Âlî Bey’in diğer eserlerinden bazıları şunlardır: Kokona Yatıyor yahut Madam Uykuda (1870), Misafiri İstiskal (1871), Lehçetü’l-hakayık (mizah sözlüğü, 1897), Seyahat Jurnali (Hindistan gezisi notları, 1897).

https://www.uskudar.bel.tr/userfiles/files/MNA_Uskudarli_Meshurlar.pdf

DİREKTÖR ALİ BEY KÖŞKÜ - ÜSKÜDAR FİKİR SANAT MERKEZİ

Adres: Barbaros, No:, Veysi Paşa Sk. No:14, 34662 Üsküdar/İstanbul

Günümüzde Burhan Felek Köşkü olarak adlandırılan köşk ilk olarak Osmanlı Devleti’nin Nazılarının kullanımı için inşaa edilmiştir. Bahriye Nazırlarının kullanımından sonra köşkün kayıtlara geçen ilk sahibi ise Osmanlı devlet adamı ve Tanzimat Edebiyatının önde gelen tiyatro yazarı Direktör Ali Bey olmuştur. Burhan Felek’in köşkte ikâmet etmeye başladığı tarih net olarak kayıtlara geçmemiştir. Ancak köşke geliş sebepleri oldukça önemlidir. Burhan Felek’in abisinin rahatsızlığı üzerine doktorlar babasına daha havadar, oksijeni bol ve şehirden uzak bir yere taşınmalarını telkin etmişlerdir. Bunun üzerine Burhan Felek, hasta abisi ve babası ile köşke taşınmışlardır. Burhan Felek çocuk yaşta geldiği köşkte 1949 yılında satana kadar yaşamıştır.

Kültür Bakanlığına devredildikten sonra ise Üsküdar Belediyesi tarafından restore edilerek şu anki hâlini almıştır. “Üsküdar Fikir Sanat Merkezi” olarak Üsküdar Belediyesi tarafından girişimcilerin hizmetine sunulmuştur.

Yılmaz, Sinan. Altın Şehir Üsküdar.İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2017.