ALİ FUAT CEBESOY

(1882-1968)

Üsküdar doğumlu, Millî Mücadele’nin ünlü kumandanlarından. Üsküdar Salacak’ta doğdu (1882). Babası, Büyük Millet Meclisi’nin ilk Bayındırlık Bakanı İsmail Fazıl Paşa, annesi Zekiye Hanım’dır. Erzincan Askerî Rüştiyesi’ni ve Saint Joseph Lisesi’ni bitirdi. Girdiği Harp Okulu’ndan 1902’de Harp Akademisi’nden 1905 yılında mezun oldu. Beyrut ve Rumeli’de görev yaptı. Rumeli’nin çeşitli yörelerinde Bulgar ve Yunan çetelerini izledi. Burada İttihat ve Terakkî Cemiyeti mensuplarıyla ilişkileri oldu. Roma ateşemiliterliğinde (1909-1911) bulundu. 7. Kolordu’da görev aldı. Bu sırada Yanya Kalesi savunmasına katıldı. 25. Tümen Kumandanı olarak I. Kanal Seferi’nde, arkasından 14. Tümen kumandanı olarak doğu cephesinde görev yaptı. 20. Kolordu kumandanı olarak Bi’rüssebi-Gazze savaşları ve Kudüs savunmasında büyük yararlıklar gösterip generalliğe yükseldi. Mütareke sırasındaki çalışmalarıyla güneyde Millî Mücadele’nin temellerini attı. İstanbul’a giderek vatanın kurtarılması için çareler arayan asker-sivil birçok kişi ile görüştü. Mustafa Kemal’e destek sözü vererek onun isteğiyle Ankara’ya döndü. Amasya Tamimi ve Sivas Kongresi hazırlıklarına katkılar sağladı. Batı Anadolu Kuvâ-yı Milliye kumandanı olarak millî iradenin kuvvetle yerleşmesinde büyük rol oynadı. İlk meclise Ankara milletvekili olarak girdi. Olağanüstü yetkilerle Moskova’ya büyükelçi olarak gönderildi (1920-1922). Dönüşte Meclis başkan yardımcılığı, İkinci Ordu müfettişliği gibi görevler üstlendi. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurucu üyeleri arasında yer aldı. Dönemin siyasî karışıklıkları sebebiyle parti kapatıldı; üyelerinin çoğu İzmir Suikastı davasında yargılandı. Ali Fuat Paşa ile diğer Millî Mücadele liderleri beraat etti. Emekli edilince bir süre siyasetten uzak kaldı; bazı sıkıntılar yaşadı. 1933’te Mustafa Kemal’in isteğiyle Konya’dan bağımsız milletvekili seçilerek tekrar meclise girdi. 24 Mart 1939’dan itibaren CHP Konya mebusu sıfatıyla Bayındırlık (1943-1946) ve Ulaştırma (1943-1946) bakanlığı görevlerini yürüttü. 1948’de Meclis Başkanlığına seçildi. 1950 seçimlerinde Demokrat Parti Eskişehir, 1954 ve 1957 seçimlerinde ise İstanbul bağımsız milletvekili olarak meclise girdi. 1960 ihtilalinden sonra aktif siyasî hayattan çekildi. 1968’de vefat edince vasiyeti gereği Sakarya’nın kendi adını taşıyan Alifuatpaşa kasabasında toprağa verildi. Ailesi Üsküdar Salacak’ta oturduğu için Harp Okulu’na kaydı Ali Fuat Salacak künyesiyle yapılan Cebesoy, okulda tanıştıkları Mustafa Kemal’i (Atatürk) ailesiyle de tanıştırmak için Salacak’taki evlerine getirmiştir. Bu evde sıcak ilgi ve yakınlık görmüş olan Mustafa Kemal, aile, anneanne Ayşe Sıdıka Hanım’ın kızı Zekiye için Kuzguncuk’ta yaptırdığı köşke taşınıldıktan sonra da ziyaretlerini sürdürmüş, ısrarlar üzerine köşkte yatılı misafirliğe kalmaya başlamıştır. Hafta sonu yatılı misafirlikleri uzun yıllar devam etmiş, arkadaşı Ali Fuat’la beraber bu köşkte güzel günler geçirmişlerdir. Ali Fuat Cebesoy; Bi’rüssebi-Gazze Meydan Muharebesi ve 20. Kolordu (1938); Millî Mücadele Hatıraları (1953); Siyasî Hatıralar (1957), Sınıf Arkadaşım Atatürk (1967) adlı kitaplarını yayımlamıştır.